Η Ιερά Μονή Πεντέλης κτίστηκε από τον Άγιο Τιμόθεο επίσκοπο Ευρίπου
Η μονή ιδρύθηκε στο σημείο εύρεσης της εικόνας της Παναγίας, από τον Τιμόθεο
Στις δυτικές υπώρειες του Πεντελικού όρους, σε θέση φυσικά προφυλαγμένη από το ύψωμα του Κουφού, με δυνατότητα εποπτείας στη γύρω περιοχή, δεσπόζει η περίφημη Μονή της Κοιμήσεως Θεοτόκου Πεντέλης ή Μεντέλης, όπως λεγόταν κατά την Τουρκοκρατία, ένα από τα πλουσιότερα και μεγαλύτερα μοναστήρια της Ελλάδας.
Από το αρχικό μοναστηριακό συγκρότημα σήμερα σώζεται το καθολικό και το γηροκομείο.
Το καθολικό, στην αρχική μορφή του ήταν τετράστυλος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός που ανακαινίσθηκε τα έτη 1768 και 1858. Από τον αρχικό ναό διατηρείται ο εσωνάρθηκας, ο οποίος στεγάζεται με τυφλό τρούλο. Όπως προκύπτει από τις τοιχογραφίες του, προστέθηκε πιθανώς τον 17ο αιώνα, ενώ σε μεταγενέστερη φάση προστέθηκε ο εξωνάρθηκας. Το εσωτερικό του ναού είχε πλούσιο διάκοσμο από τον οποίο διατηρούνται σήμερα οι τοιχογραφίες του εσωνάρθηκα. Το παλαιό τέμπλο κοσμούσαν εικόνες του 17ου και 18ου αιώνα, που φυλάσσονται στο μουσείο της μονής.